Men aytaman va Allohdan yordam so‘rayman: Bizning Hanafiylarimiz matnida hayz ko‘rayotgan ayolning masjidga kirishi mutlaqo joiz emasligi qayd etilgan; chunki uning ustida bo‘lgan zarar janoblikdan ko‘ra kuchliroqdir; chunki u janoblik zararini bartaraf etishi mumkin, lekin hayz zararini emas, shuning uchun janoblik masjidga kirishni taqiqlaydi, hayz esa yanada muhimdir. Bu taqiqlash, zarurat bo‘lmasa, masjidga o‘tishni ham o‘z ichiga oladi, masalan, yirtqich hayvonlardan, o‘g‘rilardan, sovuqdan va chanqoqdan qo‘rqish kabi hollarda. Eng yaxshisi, tayammum qilib, keyin kirishi kerak, bu esa muhtaram muta’allimlar va kiruvchi manbalar (145-sahifa), muhit barahoniy (1: 403), va himoya (125-sahifa)da keltirilgan. Masjidga namoz o‘qish uchun tayyorlangan har qanday narsaga, masjid binosi bundan mustasno, kiradi, chunki Ibn Nujaym Bahr al-Ra’iq (1: 205)da namoz o‘qiladigan joy masjid qoidalariga kirmasligini ta’kidlagan: "Shuning uchun, bayram va janoza namozlari, maktab va rabotga kirish taqiqlanmaydi; shuning uchun "xulosa"da janoza va bayram namozlari uchun tayyorlangan joy masjid qoidalariga kirmaydi, va "qonun"da, agar maktab o‘qituvchilari odamlarni masjidda namoz o‘qishdan to‘smasalar, u masjid hisoblanadi. "Masjidning hovlisi imomga ergashish uchun masjid qoidalariga ega, agar saflar bog‘lanmagan bo‘lsa yoki masjid to‘la bo‘lmasa. Hayz ko‘rayotgan ayolning kirishiga kelsak, hovlining masjid qoidalari yo‘q. Masjidning eshigi ostidagi soyasi imomga ergashish uchun qoidaga ega, lekin janob va hayz ko‘rayotgan ayolning kirishiga taqiqlanmaydi, bu esa aniq emas. "Oldingi dalil: 1. Rasululloh : "Men hayz ko‘rayotgan va janobga masjidni halol qilmayman" deb aytgan, bu Ibn Xuzayma (2: 284), Abu Dovud (1: 60), Is’hok ibn Rahoyih (3: 1032), va al-Bayhqi (2: 442)da keltirilgan. 2. Alloh taolo aytadi: {Ey imon keltirganlar! Sizlar mast bo‘lmaguncha va nima deyayotganingizni bilmaguncha namozga yaqinlashmanglar va janob bo‘lmasdan, faqat o‘tib ketuvchilar uchun, to‘p-toza bo‘lguncha} [Nisa: 43]. Al-Jassos Qur’on hukmlari (2: 290)da: "Ali va Ibn Abbasdan rivoyat qilingan, bu yerda sayohatchi, suv topa olmasa tayammum qilishi kerak, masjidda o‘tishdan ko‘ra afzalroqdir, chunki Allohning: {Sizlar mast bo‘lmaguncha namozga yaqinlashmanglar} degan so‘zlari, bu holatda namoz o‘qishdan to‘g‘ridan-to‘g‘ri taqiqlashdir, masjidda emas; chunki bu so‘zning haqiqiy ma’nosi va nutqning mazmunidir, va uni masjidga qaratish, so‘zning haqiqiy ma’nosidan qochishdir. U namozni o‘zi joylashgan joy deb hisoblashdir..." Maliki ulamosi, Hanafiylar kabi, masjidga kirishni mutlaqo taqiqlashga qaror qilishdi, xoh o‘tish bo‘lsin, xoh turish. Shafiylar va Hanbaliylar esa, agar masjidni ifloslantirishdan qo‘rqsa, masjidda o‘tish taqiqlanadi; chunki ifloslantirish haromdir, vositalar maqsadlarga muvofiqdir. Agar ifloslantirishdan qo‘rqmasa, Shafiylar masjidga o‘tishni nojoiz deb hisoblaydilar, nojoizlik esa, zaruriyat bo‘lmasa, masjiddan o‘tishdir, agar u masjiddan uzoq bo‘lsa va masjidga yaqin bo‘lsa. Hanbaliylar esa, u masjidda o‘tishiga to‘sqinlik qilinmaydi, shuning uchun "Kuwait fiqh ensiklopediyasi"da (18: 323) keltirilgan. "Jami‘ al-Majmu‘"da (2: 184): "Janobning masjidda o‘tirishi va o‘tishi taqiqlanadi, bizning fikrimiz shundaki, masjidda o‘tirishi taqiqlanadi, o‘tirgan bo‘lsa ham, turib, yoki har qanday holatda, tahoratli bo‘lsa ham, bo‘lmasa ham, o‘tishi mumkin, zaruriyat bo‘lsa ham, yo‘q ham. Ibn Munzir, Abdulloh ibn Mas’ud, Ibn Abbas, Sayyid ibn Musayyib, Hasan al-Basriy, Sayyid ibn Jubayr, Amr ibn Dinar va Malikdan shunga o‘xshash rivoyat qilingan. Sufyan al-Thavriy, Abu Hanifa va uning do‘stlari, Is’hok ibn Rahoyihdan esa, agar u buni qilmasa, o‘tish mumkin emas, faqat tayammum qilib o‘tishi mumkin. Ahmad esa: "O‘tirish taqiqlanadi va zaruriyat bo‘lsa, o‘tish mumkin, zaruriyat bo‘lmasa esa, o‘tish mumkin emas..." "Al-Mughni"da (1: 97): "Hayz ko‘rayotgan va janobning masjidda o‘tirishi mumkin emas", "Al-Mughni"da (1: 98): "Agar janob tahorat olsa, masjidda o‘tirishi mumkin, bizning do‘stlarimiz va Is’hokning fikriga ko‘ra, lekin ko‘pchilik olimlar: "Bu haromdir, ayat va xabarga ko‘ra..." Hayz ko‘rayotgan ayol tahorat olsa, u masjidda o‘tirishi mumkin emas, chunki uning tahorati to‘g‘ri emas." Qarang: "Daqiqalar ulil nahiy" (1: 82). Ibn Hazm "Al-Muhalla"da (1: 400): "Janob va hayz ko‘rayotgan ayolning masjidga kirishi joiz" deb aytgan, va olimlar va fazilatlilar orasida uning shudrosiga ishonish, hisobga olish va fatvada ishonish yo‘q. Men o‘qituvchimiz doktor Akram Abdulvahobga hayz ko‘rayotgan ayolga masjidda ayollarni o‘qitish va nasihat berish uchun ruxsat bormi, deb so‘radim, u esa mutlaqo joiz emasligini fatvo berdi, hatto ayol o‘qitish va nasihat berish uchun haq olgan bo‘lsa ham, bu daromadda halollik yo‘q, va masjidga aloqador har qanday narsaga kirish taqiqlanadi, agar u yuqorida yoki pastda bo‘lsa, masjidga tegishli bo‘lsa, masjid masjid hisoblanadi, agar unda besh vaqt namoz o‘qilmasa ham, agar u masjidga ajratilgan bo‘lsa. Men shayximiz, olim doktor Abdul Malik Sa’diyning ayol o‘qituvchi yoki o‘rganuvchi sifatida masjidga kirishiga ruxsat bormi, deb so‘radim, u esa masjidda odatda namoz o‘qish uchun tayyorlangan har qanday narsaga kirish taqiqlanadi, agar bu tashqi xonalar yoki maydonlar bo‘lsa, yoki shunga o‘xshash bo‘lsa, saflar ularga o‘xshash holatlarda yetib borishi mumkin. Shayx al-Nas’an fiqhi fatvo berishlarida (36-sahifa): "Hayz ko‘rayotgan ayol va janobning masjidga kirishi joiz emas, hatto o‘rganish yoki o‘qitish maqsadida ham" deb aytgan. Alloh yaxshiroq biladi.